Tam 65 yıl önce Menderes’i burada gözaltına aldılar

Haberin Devamı1960’ın mayıs ayında siyasi ortam fevkalâde gergindi. İktidardaki Demokrat Parti bir çıkış yolu arıyordu. Meclisteki sert münakaşalar ve muhalefetin etkili hücumları bir şekilde göğüslenebiliyordu. Ancak özellikle meydanlardaki olaylı gösteriler, kışlalardaki gözle görülür hareketlilik daha ağır bir vaziyetin işaretlerini veriyordu. Bütün bu gerilim ve bunalım da Başbakan Adnan Menderes’in omuzlarındaydı. Çok yıpranmıştı. İstifayı da düşünmüş ancak Cumhurbaşkanı Celal Bayar onu vazgeçirmişti.POLATKAN DA YANINDAYDIBaşbakan Menderes bu gerilimden çıkış yolunu Anadolu’ya açılmakta buldu. Eskişehir, Kütahya ve Konya ilk durağı olacaktı. Bu vilayetler Demokrat Parti’nin oy depolarındandı. Menderes hem moral bulacak hem de müstakbel bir seçim için de nabız tutacaktı. İlk durağı Eskişehir’e 25 Mayıs’ta girdi. Hem bazı fabrika ve okulların temelini atacak hem de halka hitap edecekti. Maliye Bakanı Hasan Polatkan da yanındaydı. Her zamanki gibi coşku ve heyecanla karşılandı. Askeri ve mülki erkânın tavırlarında da bir tuhaflık yoktu. Her şey yolunda görünüyordu. Ama halka hitabı yarım kaldı zira ses sistemi arızalanmıştı. Planladığından kısa, mikrofonsuz konuştu. ‘Yolumuz seçim yoludur’ diyerek mesajını verdi. Kütahya ve Konya’da aynı mesajı vermeyi planlıyordu. Ama bu onun son mitingi olarak kalacaktı. Kışlalar çoktan harekete geçmişti...KİMSEYE ULAŞAMIYORDUHaberin DevamıGece uyumak için Şeker Fabrikası misafirhanesindeki odasına çekildi. Sabaha karşı ‘Özel Kalem Müdürü’ Ercüment Yavuzalp Ankara’daki Başbakanlık makamından arandı. Arayan özel kalemin nöbetçi memuruydu. ‘Her taraftan silah sesi geliyor, Başbakanlık işgal edildi’ diyordu. Yavuzalp hemen Maliye Bakanı Hasan Polatkan’ı uyandırdı. Beraber Başbakan Menderes’i uyandırdılar. Başbakan soğukkanlıydı; hemen İçişleri Bakanı, Genelkurmay Başkanı, Milli Savunma Bakanı ve Ankara Valisi’ne ulaşılmasını istedi. Ancak bunların hiçbirine ulaşılamıyordu. Eskişehir Valisi ve oradaki komutanları yanına çağırttı. Emniyet Genel Müdürü’ne ulaşmak istedi, ona da ulaşamadı. Artık Eskişehir’de yapacak bir şey kalmamıştı. Kütahya’ya doğru yola çıktı.HAVADAN KEŞİFHaberin DevamıO ayrıldıktan hemen sonra bir grup asker kaldığı misafirhaneye geldi, Menderes orada yoktu. Çevre yollar tarandı, havadan keşif uçuşları yapıldı. Nihayet Başbakan’ın konvoyunun Kütahya’ya girmek üzere olduğu tespit edildi. Kütahya’daki Hava Eğitim Tugayı’na Başbakan Menderes’in ‘enterne’ edilmesi talimatı verildi. Ardından havacı Albay Muhsin Batur da Eskişehir’den Kütahya’ya Menderes’i teslim almak için yola çıktı.VALİ VE KOMUTAN KARŞILADIMenderes Kütahya’ya giderken makam aracına değil askeri araca binmişti. Makam aracı onu arkadan takip ediyordu. Maliye Bakanı Hasan Polatkan ile emekli general (milletvekili) Tahsin Yazıcı ve üst rütbeli birkaç muvazzaf asker de yanındaydı. Doğrudan valiliğe gitti. Onu Vali (vekili), Garnizon Komutanı ve İl Jandarma Komutanı karşıladı. Saat henüz 08.00 bile olmamıştı.Haberin DevamıBAŞBAKAN OLARAK GİRDİ ‘TUTUKLU’ ÇIKTIBaşbakan Menderes Valilik Merdivenlerini hızlı ve kararlı adımlarla çıktı. Biraz da tedirgindi. Ankara’da kimseye ulaşamamıştı. Valinin odasına girince yine telefona sarıldı. İstanbul, İzmir gibi büyük vilayetlerin valilerine ulaşmaya çalıştı. Ancak mümkün olmadı. Zira haberleşme darbeci askerler tarafından kesilmişti. O sırada az önce kendisini karşılayan Garnizon Komutanı ‘ihtilâl’ durumu haber vererek kendisi hakkında ‘tevkif’ (tutuklama) kararı olduğunu da bildirdi. Türkiye Cumhuriyeti’nin bir Başbakanı ilk kez bir askeri darbeyle devriliyor ve gözaltına alınıyordu. Ne Başbakan Menderes ne de yanındakiler itiraz edebildi. Menderes valinin odasından çıkarıldı ve onu Ankara’ya götürecek uçağa bindirilmek üzere Garnizon Komutanlığı’na götürüldü. Böylece Türk hukuk ve siyaset tarihine kapkara bir leke olarak geçecek süreç başlamıştı...Haberin DevamıADALETİN MAKAMIMenderes’in gözaltına alındığı tarihi bina 1907’de yapılmış. Hem mimarisi hem de iç tasarımıyla dikkat çekiyor. Canlı bir tarih müzesi gibi. Özellikle cam vitrayları devlet dairelerinde nadir görülen türden. Bina 1986 yılına kadar Valilik olarak kullanılmış. Sonra da adliyeye tahsis edilmiş. Başbakan Menderes’in gözaltına alındığı Vali makam odası adliye döneminde Cumhuriyet Başsavcısı’nın makam odası olmuş. Sonu katliamla biten büyük bir hukuksuzluğun başladığı yer yargının işletildiği, adaletin tecellisinin gözetildiği bir makama dönüşmüş. Adliye yeni yerine taşınınca Bölge İdare Mahkemeleri’ne tahsis edilmiş, hummalı bir çalışma devam ederken oda yeni sahibini bekliyor.Haberin DevamıKANATLI KAPI YÜKSEK DUVAR SÜSLÜ TAVANİlk adımımdan itibaren binada 65 yıl önce bugün neler yaşandığını anlamaya çalıştım. O süslü döşemelerin, renkli camların üzerine çöken puslu havayı hayal ettim. Başbakan Menderes’in gözaltına alındığı anları zihnimde canlandırmak için o odanın orta yerinde durup yüksek duvarlara, ahşap süslemelerle bezenmiş tavana baktım. Kanatlı ahşap kapının nasıl açıldığını, darbeci askerlerin Başbakan’ı nasıl teslim aldığını düşündüm. Bu sırada yanındakiler ve özellikle korumaları acaba ne yaptı diye aklımdan geçirdim. Odadan çıkıp etrafa baktığımda Menderes’in kararlı ve emin adımlarla çıktığı o merdivenlerden nasıl bir sükûnet ve teslimiyetle geri indiğini hisseder gibiydim. Kafamda adeta bir film seti kurulmuştu...KÜTAHYA’DA BAŞLADI KÜTAHYA’DA BİTTİAdnan Menderes çok partili sisteme geçildikten sonra ilk kez Kütahya’dan milletvekili seçildi. 21 Temmuz 1946’da Kütahya’da başlayan ve onu Başbakanlığa kadar götüren süreç, kaderin cilvesi, 14 yıl sonra yine Kütahya’da bitmişti...DÖNEME DAİR KİTAPLARİhtilâlin İçyüzü (Abdi İpekçi, Sami Coşar), Bir İhtilâl Daha Var (Örsan Öymen), Menderes’le Anılar (Ercüment Yavuzalp), Anılar ve Görüşler (Muhsin Batur)